Ongedierte voorkomen is beter dan genezen.

Ongedierte en onkruid zijn een slecht teken. Ergens in je permacultuurontwerp is er een element missend. Dit brengt de tuin uit balans. De overlast kan zeer storend zijn. Het kan zelfs al uw harde werk vernietigen door een compleet mislukte oogst!

Stel je een bladluizenplaag voor die al je bladgroentes laat afsterven. Dit is een duidelijk tekort aan lieveheersbeestjes, zweefvliegen en sluipwespen. Het kan ook zijn dat er mieren zijn die de bladluizen melken en beschermen. Gif is niet het antwoord, dat doodt vaak de goede en de slechte insecten. Het probleem is dan alleen tijdelijk opgelost. Dit gif is ook nog eens schadelijk en vaak duur. Hoe bescherm jij je oogst zonder gif?

Voorkomen is beter dan genezen.

Je vond deze pagina waarschijnlijk omdat je ongedierte wilt bestrijden, dit is de verkeerde gedachtegang. Vraag je eerst af waarom je last hebt van ongedierte;

• Krijgt de plant zelf genoeg zon of voeding? Niet elke plant groeit goed in de schaduw of in de zon. De plant verplaatsen naar een betere locatie kan de plant sterker maken.
• Heeft je tuin te weinig roofdieren? Insecten schuilen graag tussen rotsen of dood hout. Uilen, vleermuizen, en katten kunnen ook nuttig zijn om te lokken.
• Past de plant in jouw klimaat? Uitheemse planten zijn vaak moeilijker gezond te houden. Vaak verlangen ze een warmer of droger klimaat dan Nederland. Zet deze planten voor een rotspartij in de zon. De rots houdt de plant warmer gedurende de nacht.
• Heb je een monocultuur in de buurt? Een monocultuur is vragen om een plaag. Een soort plant lokt vaak een soort ongedierte aan. Dat heeft opeens onbeperkt voedsel tot zijn beschikking. Ongedierte plant zich snel voort bij onbeperkt voedsel waardoor een plaag ontstaat.
• Heb je drastische veranderingen gemaakt? Een nieuwe tuin waar veel is geplant is niet direct in balans. Dit kan een reden zijn om de balans te helpen met natuurlijke ongedierte bestrijders.

Zoek uit wat mogelijk de onbalans geeft en herstel deze balans. Maak schuilplaatsen voor roofdieren, plant gewassen die elkaar versterken. Planten die elkaar versterken heten plantengildes. Hierover is veel te lezen op Saiwala.nl. Nadat je tuin in balans gebracht is kun je de natuur een handje helpen met het bestrijden van ongedierte.

Ongedierte bestrijden

Bladluizen

Er zijn vele natuurlijke manieren om bladluizen te bestrijden. Stimuleer natuurlijke vijanden zoals lieveheersbeestjes, oorwurmen, sluipwespen, kevers en zweefvliegen. Deze kun je aantrekken door een insectenhotel te plaatsen. Een andere manier is om stenen te stapelen met tussenruimtes. Knoflook, uien, dille, salie en lavendel planten helpen luizen te voorkomen. Een mix van geperste uien, knoflook in water, spiritus en natuurlijke zeep in een plantenspuit is ook effectief. Je hoeft niet alle ingrediënten te gebruiken; uitsluitend knoflook en ui is vaak al voldoende! De laatste methode is met een flinke bos brandnetels; blender deze met water. Spuit de mix met de plantenspuit op de luizen. Succes gegarandeerd! Een gratis uitgebreide lijst met tips kun je hier vinden!

[yabp 2]

Muizen

Last van muizen gebeurt veel op landelijke plaatsen, gelegen rondom akkers waar veel voedsel is. In de stad tref je met name de huismuis aan. Het gebruik van gif ontraad ik. Dit is gevaarlijk voor roofvogels en katten, die door opeenstapeling van het gif van meerdere muizen uiteindelijk zelf ook sterven. Met gif maak je het de natuurlijke roofdieren moeilijk. De muizen zelf worden steeds resistenter. De muis is een echte opruimer in de natuur en een prooidier voor vele roofdieren. Een enkele muis hier en daar is dan ook geen probleem. Muizen binnenshuis of in voedsel moeten vanwege hygiëne wel bestreden worden. De eerste stap is het beperken van toegangsmogelijkheden naar voedsel en het huis. Zorg er voor dat voedsel in blikken wordt bewaard of in de koelkast. Zet gaas voor ventilatieroosters en dicht alle kieren in je huis.

Muizen zijn moeilijk te vangen en het beste is meerdere methodes tegelijk uit te voeren. Je kunt muizenvallen zetten. Je hebt de keuze tussen diervriendelijke en dodelijke vallen. De dodelijke vallen moeten buiten het bereik van de kat blijven die zich lelijk kan bezeren hieraan. Tot slot: trek roofdieren aan. Een kat lenen of uit het asiel nemen is een goede eerste stap. Kies een zogenaamde boerderijkat die zijn minder sociaal, maar beter in de jacht. Kattenkruid planten om katten te lokken is ook verstandig. Soms is de geur van een kat voldoende om de muizenplaag te verminderen. Qua honden is de keuze meer specifiek; veel honden zijn niet gedreven genoeg om muizen te vangen. Goede honden hiervoor zijn Terriërs, Jack Russells, Beagles en andere snelle energieke jachthonden. Dit garandeert niet dat elke hond op muizen jaagt!

Het laatste, alleen mogelijk in landelijk gebied, is roofvogels en marterachtigen aantrekken. Fruittelers maken veel gebruikt van de torenvalk om veldmuizen uit hun fruitbomen te houden. Zij plaatsen een hoge valkenkast en soms hierbij een uilenkast om deze vogels te lokken. Marters zijn goede roofdieren die veel op muizen jagen. Zij veroorzaken helaas ook overlast, door het knagen aan kabels in auto’s en huizen.

[yabp 3]

Ratten

De bestrijding van ratten is vergelijkbaar met die van muizen, behalve dat katten en kleinere marterachtigen minder geschikt worden. Honden en grotere roofvogels worden juist meer geschikt. Helaas zijn ratten hardnekkig en kunnen ze zich beter verdedigen dan muizen. Rattenvallen zijn hierdoor onmisbaar. Ook hier ontraad ik gif om wildleven, roofvogels en huisdieren niet in gevaar te brengen.

Mieren

Mieren zijn geen ongedierte, sterker nog: zij vervullen een belangrijke rol in uw tuin. Mieren bestrijden schadelijke insecten, maken de grond luchtiger en zijn voedsel voor grotere jagers. Toch zijn er zeldzame gevallen waarin mieren echt bestreden moeten worden. In deze gevallen gaat het vaak om de glanzende houtmier, schaduwmier of de wegmier.

• Wegmier (Lasius niger)
  Deze mier komt het meest voor in Nederland. Het nest bevind zich vaak onder een steen. Je kan de wegmier herkennen door een steen weg te halen. Dan zie je dat de werkers de eieren, larven en poppen aan het verplaatsen zijn naar een veilige plek. Zij kunnen tot overlast zijn in de keuken. Maak voorraadkasten schoon en berg alles op in gesloten containers. Zet ook vuilnisbakken en composthopen verder van het huis.
• Glanzende houtmier (Lasius fuliginosus)
  Deze mier zit vaak in dode bomen, doodskisten of in spouwmuren. Zij maken schade door vochtig hout weg te knagen. De schade is vaak beperkt tot lokale verzakkingen van grafstenen, omgevallen bomen. In spouwmuren maken ze een nest dat verwijderd moet worden. De schade is vaak beperkt.
• Schaduwmieren (Lasius umbratus)
  Deze mier creëert overlast bij het uitvliegen van het nest. Zij zijn te herkennen aan een plotselinge toename van vliegende mieren voor twee dagen. De geringe schade is vaak in de kruipruimte, spouwmuur of plafond. Deze mier kan alleen in een vochtige ruimte overleven en is een indicatie van een groter Spouwmuren en plafonds behoren niet vochtig te zijn. Een vochtige kruipruimte is normaal, in dit geval hoeft alleen het nest verwijderd te worden. De beste bestrijding is het voorkomen van vochtige ruimtes. Meer over schaduwmieren is hier te lezen.

In het algemeen kunnen veel soorten mieren bestreden worden met sterk ruikende planten zoals munt, knoflook, rozemarijn, bieslook, salie, lavendel en goudsbloem. Dit helpt direct tegen slakken en luizen!

Haasachtigen

Haasachtigen vervullen een belangrijke rollen in het ecosysteem. Zij maken goede mest en zijn gewilde prooidieren. Konijnen kunnen in specifieke situaties wel gezien worden als plaagdier. Deze overlast is rondom sportvelden, gewassen en begraafplaatsen. Haasachtigen hebben vele natuurlijke vijanden zoals vossen, katten, honden, roofvogels en marters. Het stimuleren van deze roofdieren of diervriendelijke konijnenvallen is vaak voldoende. De jacht op konijnen en hazen is toegestaan in Nederland. Men moet voldoen aan strenge eisen en mag gedurende een korte periode van het jaar jagen. Dit is een ecologische oplossing mits de dieren daarna nuttig worden gebruikt.

Mollen

Mollen zijn nuttige dieren in een ecosysteem. Zij beluchten de grond, eten insecten en draineren de grond. Mollen zijn net als haasachtigen problematisch voor sportvelden, begraafplaatsen en gewassen. De bestrijding ervan is ecologisch eenvoudig. Het plaatsen van flessen in de molshopen en het planten van Keizerskroon lost vaak de overlast op. De mol heeft alleen bovengronds natuurlijke vijanden en word hierom zelden bovengronds gespot. Een mol bovengronds zoekt vaak na een ondergronds gevecht een nieuw territorium. Dit maakt de bestrijding met dieren minder effectief. De laatste mogelijkheid is een ecologische mollenval die de mol levend vangt. Vervoer daarna de mol een halve kilometer en laat hem vrij. Deze val is goedkoop, herbruikbaar en veilig voor huisdieren.

Boktorren

Boktorren zijn nuttige insecten die planten en houtresten verwerken. Er zijn minstens 30.000 verschillende soorten. De meeste soorten boktorren zijn niet schadelijk, behalve de huisboktor. Deze tor legt zijn eitjes in het hout. Deze eitjes groeien vervolgens uit tot houtwormen die grote schade kunnen veroorzaken. Daken, meubels, kunst en andere houtconstructies zijn niet veilig. De bestrijding ervan is zeer moeilijk bij grotere constructies. Kleine voorwerpen kunnen ecologisch door temperatuurbehandeling worden behandeld. Het voorwerp word dan ingevroren tot -12º of verwarmd tot 55º C. Een CO₂ vergassing kan de larven laten sterven. Vaak is het laatste redmiddel vervanging van het aangetaste hout.

Vliegen

Vliegen hebben als hoofdfunctie het verwerken van dierlijk afval. De eitjes van vliegen worden gelegd in ontlasting en (dode) dieren. Uit deze eitjes komen wormen die het afval verwerken. Ondanks hun nut zijn vliegen voor mensen en dieren een ergernis. Zij brengen ook gevaar op door de verspreiding van pathogenen. Ziektes die vliegen overbrengen zijn polio, cholera, salmonella en de slaapziekte. Vliegen zijn te voorkomen door de bronnen van voedsel te verwijderen, zoals ontlasting en dode dieren. Het bestrijden kan met horrengaas, hygiëne, vliegenmeppers en vliegenvallen. Er is zeker geen gif nodig bij vliegenplaag!

[yabp 6]

Muggen

Muggen zijn vergelijkbaar met vliegen maar voeden zich ook met plantensappen. De muggen die tot grote ergernis leiden zijn de vrouwelijke steekmuggen die bloed nodig hebben. Dit bloed hebben ze nodig voor de ontwikkeling van hun eitjes. Vooral in tropische landen brengt dit gevaren met zich mee. Ziektes zoals Malaria, West-Nijlziekte en Gele koorts worden verspreid door muggen! Dit maakt preventie belangrijk. De ecologische bestrijding van muggen is vergelijkbaar met die van vliegen. Ventilatoren, natuurlijke oliën, Citroenmelisse en Citronella kaarsen kunnen aan deze bestrijding worden toegevoegd.

[yabp 4]

Rupsen

Rupsen hebben een belangrijke rol in het ecosysteem, waarin zij grote hoeveelheden plantaardig voedsel omzetten in dierlijk eiwit. Rupsen zijn prooidieren voor insecten, vogels en vleermuizen. Zij worden van ei tot rups duizenden keren zwaarder in enkele weken. Dit laat de vraatzucht zien van deze rupsen. Hele velden gewassen en bossen kunnen leeg gegeten worden in een plaag! Bekende rupsen die problemen veroorzaken zijn het Kleine koolwitje, Eikenprocessierups en Stippelmotten. Rupsen zijn niet vaak tot overlast in tuinen waarin veel insecten en vogels wonen. Als men toch een plaag heeft is het nuttig om de Grote poppenrover en de sluipwesp uit te zetten in het gebied.

Slakken

Slakken zijn vervelende dieren die vooral je bladgroentes eten. Er zijn meerdere manieren je kan barrières maken voor de slakken, roofdieren lokken of slakkenvallen maken. Slakken barrières zijn te maken met scherpe materialen zoals; dennennaalden , eierschalen, zaagsel, koperdraad, water of houtas. Dit moet een brede barrière van minstens 10 cm breed zijn. Roofdieren lokken zoals vogels, kikkers, padden. Als laatste zijn er slakkenvallen gemaakt met bier , zeepsop of watermeloenen. De uitgeholde watermeloen is de enige diervriendelijke.

Onkruid

Er word vaak gesproken over onkruid, maar wat is onkruid volgens de Van Dale: ”ongewenste plant(en) tussen gekweekte gewassen”. Er is dus sprake van onkruid als natuurlijke (eetbare?) planten groeien tussen jouw gekweekte rassen. Is het niet mogelijk om je plan te wijzigen en deze eetbare planten te verwelkomen? Planten zoals brandnetel, aardpeer, paardenbloem, zevenblad, kruipende boterbloem, kamille en fluitenkruid zijn allen eetbaar. Je probeert eetbare gewassen te kweken en onbedoeld komen er andere planten, ook eetbare, bij. Zonder extra werk is de oogst verhoogd. Dus is het onkruid?

Echt onkruid

Er zijn situaties waarin het terecht als onkruid beschouwd kan worden. Dit zijn vaak giftige soorten die gevaarlijk zijn voor dieren, kinderen en/of volwassen. Voorbeelden zijn de Berenklauw, Monnikskap, Zwarte Nachtschade, Jacobskruiskruid, Vingerhoedskruid en Ridderspoor. Allen zijn gevaarlijk of hebben ongewilde eigenschappen. Deze planten kunnen terecht bestreden worden. Het bestrijden van onkruid is lastig en er zijn geen makkelijke snelle opties. De eerste stap is het verwijderen van de planten en ze verbranden of opbergen in een plastic zak. Leg deze planten NIET op de composthoop. De composthoop helpt ze te verspreiden over je gehele tuin. De tweede stap is het uitgraven van de wortels en dit meerdere keren herhalen. De derde stap is het afdekken zodat het gebrek aan zon het onkruid laat afsterven. De vierde stap is nodig bij zeer hardnekkig onkruid. Graaf een geul van een meter diep. Plaats rondom het onkruid een worteldoek . Dit voorkomt dat het onkruid zich kan uitbreiden.

[yabp 5]

Interessante literatuur:

• De tuindokter genees zelf je planten.
• Minibijbel Ongedierte en ziekten in de tuin
• Praktische Encyclopedie Ter Bestrijding Van Ongedierte En Ziekten In De Tuin.
• Basishandboek voor de biologische moestuin