Wat doet Monsanto nou eigenlijk?

(Met toestemming van Het groen van jeroen geherpubliceerd.)

Monsanto is een Amerikaans multinationaal biotechnologisch bedrijf, dat producten voor de landbouw produceert. De hoofdzetel van het bedrijf is te vinden in Creve Coeur, Missouri Het is een mark leidend bedrijf van genetisch gemodificeerde zaden en van de herbicide glyfosaat, die het op de markt brengt onder de naam ‘Roundup’.

Het bedrijf is opgericht in 1901 door John Francis Queeny en tegen 1940 was het een grote producent van verschillende soorten plastic, waaronder polystyreen en synthetische vezels. Enkele vermeldenswaardige daden van Monsanto en hun wetenschappers als chemisch bedrijf zijn onder meer baanbrekend onderzoek naar katalytische asymmetrische hydrogenering en Monsanto was het eerste bedrijf dat op grote schaal leds produceerde. Ook heeft het bedrijf in het verleden controversiële producten geproduceerd zoals DDT, pcb’s, Agent Orange en een type somatostatine.

Geschiedenis
Monsanto werd in 1901 in St. Louis, Missouri opgericht door de Ier John Francis Queeny. Met 5000 dollar begon hij in een oud warenhuis de kunstmatige zoetstof sacharine te produceren. Het bedrijf noemde hij naar de familienaam van zijn vrouw. De eerste klant was Coca Cola. Later ging het bedrijf ook cafeïne en vanilline produceren, waarvan Coca Cola eveneens de belangrijkste afnemer werd. Sinds de jaren twintig produceert Monsanto ook voor de bulkchemie, onder meer pcb’s en DDT. Monsanto was samen met Dow Chemical de belangrijkste producent van Agent Orange, een herbicide dat door het leger van de Verenigde Staten in de Vietnamoorlog als ontbladeringsmiddel werd ingezet.

Monsanto was een van de eerste bedrijven die een cel van een plant genetisch modificeerden, in samenwerking met drie academische teams (in 1983) en het was één van de eerste die veldproeven met genetisch gemodificeerde gewassen uitvoerden (in 1987). Het bedrijf bleef in de top tien van chemische bedrijven van de VS staan, tot het tussen 1997 en 2002 het leeuwendeel van hun chemische productie door middel van fusies en spin-offs afstootte, om daarna de focus van het bedrijf meer te verleggen naar de biotechnologie.

Monsanto heeft de laatste jaren enkele conventionele zaadproducenten opgekocht. In 2005 kocht het voor 1,4 miljard dollar Seminis. Enkele weken later kocht het de katoenzaden-onderneming Emergent genetics, voor driehonderd miljoen dollar. Halverwege 2008 nam Monsanto voor 800 miljoen dollar De Ruiter Seeds in Bergschenhoek over.

In België heeft Monsanto productiefaciliteiten in Antwerpen en Gent en een onderzoekscentrum in Waver. In Nederland heeft het bedrijf vestigingen in Bergschenhoek (De Ruiter Seeds), Enkhuizen (Seminis) en Wageningen (Seminis).

Herbiciden
In 1970 ontdekte John E. Franz, een chemicus van Monsanto, glyfosaat. Monsanto is de grootste producent van glyfosaat herbicide in de VS en brengt het op de markt onder de merknaam Roundup. Roundup wordt gebruikt om onkruid uit te roeien, in het bijzonder eenjarige, breedbladige onkruiden en grassen die concurreren met commerciële gewassen. Het laatste patent van Monsanto met betrekking tot glyfosaat is in 2000 vervallen en het product wordt dan ook wereldwijd door verschillende bedrijven geproduceerd. Ongeveer 10% van de totale omzet van Monsanto komt van hun Roundup-herbicide, het is dan ook wereldwijd één van de meest gebruikte herbiciden, zowel professioneel als particulier. In Nederland wordt het middel Roundup door organisaties als staatsbosbeheer en natuurmonumenten op zeer beperkte schaal en als uiterste redmiddel gebruikt bij de bestrijding van de invasieve exoot Amerikaanse vogelkers (Prunus serotina) in de Nederlandse bossen.

Glyfosaat is goedgekeurd door regulerende organen wereldwijd en is minder toxisch dan alle herbiciden die het vervangen heeft. Volgens Greenpeace is glyfosaat wel schadelijk voor de menselijke gezondheid en het milieu in relatie tot glyfosaat. Volgens de Vlaamse natuurorganisatie Natuur en Bos wordt het ecologisch evenwicht verstoord wanneer gewasbeschermingsmiddelen zoals Roundup in akkerranden en bermen worden gebruikt, wat verstrekkende gevolgen zou hebben voor de bermvegetatie, het insectenleven en de biodiversiteit.

Zaden
Vanaf 2012 bestaat het productgamma van Monsanto uit landbouw- en groentenzaden. Voor bepaalde zaden gebruikt Monsanto genetische technologie om ze resistent te maken tegen herbiciden zoals glyfosaat. Doordat boeren het onkruid kunnen bestrijden met glyfosaat hoeft er in het veld geen plaats vrij gehouden te worden om onkruid te kunnen wieden. Daardoor kunnen plantrijen dichter op elkaar gezet worden en kan de productie per hectare worden verhoogd. In de VS hebben boeren dit systeem wijdverbreid aangenomen. Ongeveer 90% van alle in de VS geplante maïs, soja, katoen, suikerbiet en koolzaad is glyfosaatresistent. Monsanto was ook bezig met de ontwikkeling van tarwe met glyfosaatresistentie, maar hiermee zijn ze in 2004 gestopt vanwege bezorgdheden omtrent de buitenlandse markt.

Ongeveer 50% van de omzet van Monsanto hangt af van de gehele Roundup productlijn, inclusief zaden. Het patent op het eerste type Roundup Ready gewas dat Monsanto uitbracht (sojabonen) vervalt in 2014. Monsanto heeft licenties van hun patenten aan andere zaadfabrikanten verdeeld die ook glyfosaatresistantie in hun producten invoeren. Ongeveer 150 bedrijven hebben een licentie, inclusief Syngenta en Dupont.

Monsanto verhandelt een lijn van zaden waarin een gen van de bacterie bacillus thuringiensis (Bt) is geplaatst. Met dit gen maakt de plant een kristallijn, insectendodend eiwit aan waardoor het niet aangetast wordt door insecten en dus geen insecticiden gebruikt hoeven te worden. Zo verkoopt Monsanto zaden voor Bt-aardappelen, Bt-maïs, Bt-sojabonen en Bt-katoen. Ook verkoopt Monsanto zaden die meerdere modificaties bevatten (“stacked traits”). Bijvoorbeeld katoen met het Bt-gen dat ook resistent is tegen glyfosaat. Eén van deze, in samenwerking met Dow, heet “SmartStax”. In 2011 heeft Monsanto het “Genuity”-merk gelanceerd om deze producten in onder te brengen.

Vanaf 2012 produceerde Monsanto volgende zaden: Roundup Ready Luzerne (Alfalfa); Roundup Ready Koolzaad; katoen, Roundup Ready, Bt, of beide eigenschappen; Hybride Sorgo; sojabonen met verschillende profielen, de meeste als Roundup Ready; Roundup Ready suikerbieten; een breed scala aan tarwe, die vaak het niet-transgene “clearfield” imazamox-tolerant zijn, van BASF.

In 2012 was Monsanto de grootste leverancier van de wereld van groentenzaden, waarbij ze 200 miljoen dollar aan zaden verkochten. 95% van hun onderzoek voor groentenzaden is conventioneel kweken en het bedrijf concentreert zich op smaakverbetering van verschillende groenten. Volgens hun website verkopen ze “4000 verschillende zaadsoorten in 20 verschillende groenten”.

Van de gewassen die door Monsanto met gentechnologie zijn vervaardigd, zijn vijf (NK 603 maïs, MON863 maïs, GT73 koolzaad en MON863 X MON810 maïs) toegelaten in acht lidstaten van de Europese Unie (BE, DE, DK, ES, FR, NL, SE, UK). In Europa verkoopt Monsanto enkel MON810 maïs die resistent is tegen de plaag Europese maïsboorder.

Polychloorbifenyl (pcb’s)
Monsanto produceerde pcb’s, hittegeleidende vloeistoffen, tot het daarmee in 1977 stopte. Tot dat moment kwam 99% van de productie van alle pcb’s voor de industrie van de VS uit fabrieken van Monsanto. De pcb’s werden verkocht onder merknamen zoals Aroclor en Santotherm. Pcb’s werden in het begin enthousiast onthaald omwille van de noodzaak die in de elektrische wereld bestond om duurzamere en veiligere (dan ontbrandbare minerale olie) koel- en isolatievloeistof voor industriële transformatoren te gebruiken. Pcb’s werden ook algemeen gebruikt als stabilisator in het produceren van flexibele pvc-coatings voor elektrische kabels en in elektronische componenten om de weerstand van het pvc tegen hitte en vuur te verbeteren. Van deze stoffen was in het begin al geweten dat ze zeer giftig waren maar er werd aangenomen dat ze slechts beperkt met het milieu in aanraking zouden komen. Een aantal leden van de pcb-familie heeft dioxine-achtige (giftige) eigenschappen. pcb’s kunnen leverschade veroorzaken, het optreden van kanker bevorderen, geboorteafwijkingen veroorzaken en het afweersysteem aantasten. Ook kunnen ze de hormoonhuishouding verstoren. Verminderde vruchtbaarheid kan hiervan het gevolg zijn. Pas toen lekken bij transformatoren en giftigheidsproblemen in de nabijheid van fabrieken optraden, werd de duurzaamheid en giftigheid als groot probleem beschouwd.

Groeihormonen
Monsanto ontwikkelde en verkocht bovendien somatotropine, ook bekend als rBST en rBGH. Het is een synthetisch hormoon dat wordt ingespoten bij koeien waardoor de melkproductie toeneemt met 11-16%. Monsanto heeft deze bedrijfstak in oktober 2008 in zijn geheel verkocht aan Eli Lilly voor 300 miljoen dollar. Het gebruik van rBST is controversieel. Voornamelijk vanwege de effecten op koeien en hun melk. In sommige markten wordt melk van koeien die niet behandeld zijn met rBST verkocht met labels die vermelden dat de melk zonder rBST aangemaakt is. Deze melk is populair bij de consument. Als reactie op dit label begon AFACT (American Farmers for the Advancement and Conservation of Technology), een pro-BST groep opgericht uit melkfabrikanten en vroeger verbonden met Monsanto, te lobbyen om zulke labels te bannen. AFACT hield de positie dat een afwezigheid van een label misleidend kan zijn en wil zeggen dat melk van koeien behandeld met rBST minderwaardig is. De organisatie AFACT is opgeheven in 2011.

Enkele journalisten van Fox News die over het groeihormoon en de schadelijke effecten probeerden verslag te doen, werden naar eigen zeggen tegengewerkt door hun station, eigendom van Rupert Murdoch. Zij wilden onder meer aan de orde stellen, dat het groeihormoon kankerverwekkend is, dat het enkel op ratten was getest in een periode van 90 dagen en dat de Food and Drug Administration (FDA) het product goedkeurde hoewel het in 18 landen was verboden. Rupert Murdoch is de eigenaar van veel tv-stations, onder meer in Florida. De tegenwerking hield verband met het mogelijke verlies aan reclame-inkomsten. De verslaggevers hebben nadien een klacht ingediend tegen hun ex-werkgever Fox News wegens het “intentioneel verspreiden van onjuiste en vervormde nieuwsberichten”.

Andere producten
Aspartaam werd in 1965 bij toeval ontdekt door een medewerker van G.D. Searle Company, een bedrijf dat in 1985 door Monsanto gekocht zal worden. G.D. Searle Company bezat het patent op de kunstmatige zoetstof aspartaam. In 1981 werd aspartaam voor het eerst goedgekeurd voor gebruik in bepaalde droge voedingsmiddelen door het Amerikaanse agentschap voor voedsel, toevoegingen daarvan en medicijnen, de FDA. Het zal echter nog duren tot 1996 voordat aspartaam in alle voedingsmiddelen wordt goedgekeurd. De CEO en president van G.D. Searle & Company was destijds Donald Rumsfeld. Hij werd later bekend als de minister van defensie onder George W. Bush. Sinds 2000 produceert Monsanto geen aspartaam meer. Dit bedrijfsonderdeel, onder de naam Nutrasweets, werd toen verkocht aan J.W. Childs.

Een ander product, de rubberverzachter Ethoxyquine, heeft voor een voedingsschandaal gezorgd toen het in de jaren negentig toegepast ging worden als conservator in huisdierdroogvoeders en er zich bij huisdieren en gefokte rashonden en raskatten gezondheidsproblemen voordeden die de eigenaren weten aan de chemicaliën. Ethoxiquine mag niet als conserveermiddel in voor menselijke consumptie bestemd vlees gebruikt worden en wordt door de diervoederindustrie inmiddels steeds minder als conserveermiddel toegepast. In Amerika is het zowel voor menselijke als dierlijke consumptie verboden als additief.

Ook is Monsanto de producent van het bestrijdingsmiddel Alachloor.

Kritiek op Monsanto
Monsanto was tevens een pionier in het toepassen van het businessmodel van de biotechnologische industrie op de landbouw. In dit model wordt geïnvesteerd in onderzoek en ontwikkeling en wordt er winst gemaakt door patenten. De toepassing van dit model door Monsanto op de landbouw, samen met de groeiende vraag naar het globale, uniforme kwekersrecht, zorgde ervoor dat dit in conflict kwam met de toen gangbare praktijk van boeren om hun zaden te bewaren, te hergebruiken, delen en eigen soorten aan te maken. Het patenteren van zaden wordt door tegenstanders bekritiseerd als “biopiraterij” en wordt door hen als een gevaar voor de biodiversiteit beschouwd. Door haar invloedrijke betrokkenheid als multinational, is Monsanto het middelpunt geworden van kritiek op het gebruik van gentechnologie in de landbouw.

Vandana Shiva is groot tegenstander van Monsanto en zijn ggo-zaden. In 2006 vertelde zij dat Monsanto schuldig is aan genocide. Volgens haar zouden de ggo-zaden van Monsanto zorgen voor de zelfmoord van boeren in India. In de film Bitter Seeds wordt het verkoopbeleid van Monsanto aangewezen als oorzaak van zelfmoord onder lokale boeren in India. Uit een analyse van het tijdschrift Nature blijkt dat de zelfmoorden al gaande waren voordat Monsanto in het land actief werd. In de documentaire Web of Life wordt door Vandana Shiva de combinatie van Roundup met Roundup Ready-zaden genoemd als een oorzaak van de afname van de biodiversiteit en het ontstaan van monocultuur.

Met liefde.

Save

Save

Zapisz

Zapisz